Anonim şirketlerde hisse devri

Anonim Şirketlerde hisse devirleri, tabi oldukları şekil şartları ve farklı düzenlemeler bulunması sebebiyle çoğu kişinin kafasını karıştırır. Bu karışıklığın en büyük sebeplerinin; Anonim Şirketlerde farklı hisse türleri olması ve hisselerin hisse senedine bağlanmış veya bağlanmamış olması görüşündeyiz.

Anonim Şirketlerde hisse senetleri hamiline veya nama yazılı olarak çıkartılabilir. Bu iki tip hisse senedi ile ilgili olarak Ticaret Kanunumuzda farklı düzenlemeler öngörülmektedir. Şirket esas sözleşmesinde özel bir kayıt yoksa, hisse senetleri nama yazılı olmalıdır. Hamiline yazılı hisse senedi ancak şirket esas sözleşmesinde bu konuda düzenleme olması ve hisse bedellerinin tamamen ödenmiş olması kaydıyla çıkartılabilir. Bedelleri tamamen ödenmeden çıkarılan hisse senetleri hükümsüzdür. Ancak iyi niyetli üçüncü kişinin tazminat talep hakkı sözkonusu olabilir. Anonim şirket hisse devirlerinde, kanundan doğan bir önalım (şuf` a) hakkı sözkonusu değildir. Ancak şirket esas sözleşmesinde önalım hakkı düzenlenebilir. Şirket esas sözleşmesinde önalım hakkı sözkonusu ise, hisse devralacak kişinin, önalım hakkına (geriye alım veya başka özel düzenlemelere) sahip olan kişilerin bu haklarından feragat ettiklerini belirten belgeleri de hisse satın alacakları kişiden istemeleri yerinde olur.


Hamiline yazılı hisse senetlerinin devri:

Hamiline yazılı hisse senetleri; metin ve biçiminden hamili kim ise, o kimsenin hak sahibi sayılacağı anlaşılan hisse senetleridir. Bu senetlerin devri için TTK 415. maddede hamile yazılı hisse senetlerinin elden teslim ile hüküm ifade edeceği düzenlenmiştir. Madde metninde bu durum `Hamile yazılı hisse senetlerinin devri şirket ve üçüncü şahıslar hakkında ancak teslim ile hüküm ifade eder.` şeklinde yer almaktadır.


Nama yazılı hisse senetlerinin devri:

Nama yazılı hisse senetleri; sahip olan kişinin adına yazılı olan hisse senetleri olup, şirket esas sözleşmesinde aksine hüküm bulunmadıkça devredilebilirler. Nama yazılı hisse senetlerinin devri esas sözleşme veya kanun hükümleri ile yasaklanmış olabilir. Esas sözleşmeyle hisselerin devri genellikle şirkete yabancı girmemesi, belirli özelliklerin kaybolmaması, ödeme zorluğu çekebilecek, ekonomik durumu zayıf kişilerin ortak olmamaları için tamamen veya sınırlı olarak yasaklanabilir, belirli şartlara bağlanabilir. Ayın karşılığı olan hisse senetlerinin nama yazılı olmaları gerekmektedir ve şirketin tescilinden itibaren iki yıl geçmeden başkalarına devri kanuni olarak hükümsüzdür. Devri yasak olan veya şarta bağlı olmasına rağmen, bu şart yerine getirilmeden yapılan hisse devirleri, Anonim Şirket bakımından geçersiz olmakla beraber, devir alan ile devir eden yönünden geçerli bir satış sözleşmesi hükmündedir.


Nama yazılı hisse devirleri, ciro edilmiş pay senedinin devralana teslimi veya alacağın temliki beyanı ve hisse senedinin teslimi ile olur. Bu devir, Anonim Şirkete karşı ancak devrin pay defterine kaydı ile hüküm ifade eder. Şirket esas sözleşmesinde hisse devri için Genel Kurulun ya da Yönetim Kurulunun onayı ile hisse devirlerinin geçerli olacağına ilişkin düzenleme varsa, hisse devirleri hangi merciin onayına bağlanmışsa o merciin onayından sonra pay defterine işlenir ve Anonim Şirkete karşı hüküm ifade eder.


Hisse devrinin pay defterine kaydı:

Anonim Şirket pay defteri, kanuni olarak tutulması zorunlu bir defter olup, gerek şirket ortaklarına ve gerekse üçüncü kişilere şirketin hisse durumu ile ilgili gerekli bilgileri verir. Anonim Şirket, nama yazılı hisse senedi sahiplerini ad, soyad ve adresleriyle birlikte pay defterine kayıt eder. Hamile yazılı hisse senetleri pay defterine kayıt edilmezler. Bu senetleri ellerinde bulunduran kimseler deftere kayıt olmaksızın hisse sahibi sayılırlar. Hisselerin nama yazılı hisseler için öngörülen şekilde devir yapıldığı ispatlandığında pay defterine kayıt yapılır. Yönetim Kurulu, kaydın yapıldığını hisse senedine belirtir ve nama yazılı hisse senetlerinde ancak pay defterine kayıtlı kişi Anonim Şirketlerde ortak sıfatını taşır. Bu durum pay defterine kaydın, kurucu etkisi bulunduğu gibi bir izlenim yaratabilir, oysa hisse devrinin pay defterine kaydı kurucu değil, bildirici bir nitelik taşır. Hisse devrine ilişkin kaydın pay defterine işlenmesine ilişkin devralanın talebinin kabul edilmemesi halinde; payı devralanın Anonim Şirkete karşı bir ifa davası açması olanağı vardır. Bu davadaki talep, davalı olarak gösterilecek olan Anonim Şirkete karşı ileri sürülebilir. Eğer hisse devrinde, hisseyi devreden bir uyuşmazlığa neden olmuş ise, açılacak davada devredenin davalı olarak gösterilmesi gerekir. Bu davanın bir eda davası olarak açılması gerekir. Dava Anonim Şirketin merkezinin bulunduğu yerde açılır.


Hisse senedine bağlanmamış payların devri:

Hisseler, hisse senedine bağlanmış olabileceği gibi bağlanmamış da olabilir. Hisse senedi çıkarılmadan önce hak olarak pay - hisse sözkonusudur. Hisse senedine bağlanmış ise nama ya da hamiline hisse senetlerinin, bağlanmamış ise bir hak olarak payın usulüne uygun olarak devredilmesi ile devralan pay sahibi - ortak sıfatını kazanır. Devreden ise bu sıfatı kaybeder. Şirketteki pay hisse senedine bağlanmamış ise ya da taraflar devir ile ilgili özel düzenlemeler öngörüyorlar ise; genellikle hisse devir senedi ya da hisse devir sözleşmesi adını taşıyan, devredilecek hisselerin hangi şirketin olduğu, kaç adet olduğu, hangi tarihten itibaren devir yapıldığının ve devir bedelinin yer aldığı tarafların imzaladığı bir metin taraflarca düzenlenir ve ispat vasıtası olarak kullanılır. Devir işleminin usulüne uygun olarak yapılması ile pay sahipliğinden doğan tüm hak ve borçlar devralana ait olur. Şirketin kurulması veya esas sermayenin arttırılması esnasında iştirak taahhüdünde bulunan kimsenin hisse senedini başkasına devretmesi halinde ödenmeyen kısmın sorumluluğu devralana geçer. Ancak bu durumun istisnası, şirketin kurulması veya esas sermayesinin artırılması tarihinden itibaren iki yıl içinde şirket iflas etmiş ve hisse senedini devralan kimsenin paydan doğan haklarından mahrum kalmasıdır. Bu durumda devredenin sorumluluğu devam eder.