Ekonomik bunalım bankaların vergi yükünü azaltacak

Sayın Zekeriya Temizel`in Maliye Bakanlığı sırasında Temmuz 1998`de çıkarılan ünlü 4369 sayılı yasanın en çok tartışılan düzenlemesi Vergi Usul Kanunu`nun 279`uncu maddesinde yapılan değişiklikti.


Bu değişiklikle 1999 yılı başından itibaren, özel ve kamu tahvillerinin ve Hazine bonolarının borsa rayici ile değerlenmesi yöntemi getirilmişti. Daha önce değerlemede alış bedeli esas alınıyordu. Böylece, işletmelerin ve özellikle bankaların elinde bulunan kamu kağıtlarının henüz tahsil edilmeyen faizlerinden de vergi alınması yoluna gidilmişti. Yapılan bu değişiklik Hazine`ye büyük miktarda ek vergi sağlamış, ancak bankalara ağır bir yük getirmiştir. Bazı yorumcular son ekonomik bunalımda bankalara getirilen bu ağır vergi yükünün de payı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Kamu Hesapları Bülteni`nde Ekim 2000 sonunda Kurumlar Vergisi`nin % 73, Geçici Kurumlar Vergisi`nin % 123 arttığı görülmektedir. Ayrıntıya inildiğinde bu artışların 279`uncu maddenin yeni şekliyle yani borsa rayici ile uygulanması nedeniyle bankalardan alınan ek vergilerden sağlandığı anlaşılmaktadır.


Hazine’nin aleyhine olacak:

20 Kasım`da başlayıp halen devam eden ekonomik bunalım 279`uncu maddenin yeni şeklinin Hazine`nin aleyhine çalışması sonucunu doğuracaktır. Ramazan Bayramı ve yılbaşı nedeniyle piyasalar 22 Aralık 2000 Cuma günü tatile giriyor. Devlet tahvili ve Hazine bonolarının faizlerindeki yükseklik devam ettiğine göre, bankaların elindeki kamu kağıtlarının borsa rayici, alış bedelinin altına düşecektir. Böylece 2000 yılı için ödenecek Kurumlar Vergisi azalacaktır. ankalar ellerindeki mevcut kağıtlarını 22 Aralık 2000 tarihinde borsa rayicine göre değerleyip, kurum kazançlarını ona göre beyan edecek ve dolayısıyla vergilerini ona göre ödeyeceklerdir.Şu anda 32.3 katrilyon liralık iç borç stoku var. Bunun 30.1 katrilyonu devlet tahvili, 2.2 katrilyonu Hazine bonosundan oluşmaktadır. Bu kamu kağıtlarının çok büyük bölümü de bankaların elinde bulunmaktadır. Stoktaki kamu kağıtlarının çoğu % 30`lar civarında faizle çıkarılmıştır. Devlet tahvili ve Hazine bonosunu alış bedelinin altına düşen borsa rayici ile değerleyecek olan bankalar zarar yazacak ve bu nedenle daha az vergi ödeyeceklerdir.


Zarar gelirden düşülecek:

Borsa rayicinin yüksek olduğu dönemde tahsil edilmemiş gelirin vergisini ödemek durumunda olan bankalar, şimdi henüz realize edilmeyen zararı gelirden düşebileceklerdir. Sürekli Hazine`ye ek vergi sağlayacağı düşüncesi ile değiştirilen 279`uncu madde şimdi Hazine`nin aleyhine işleyecektir. İstikrar sağlanmamış piyasaların belli bir andaki durumuna güvenerek değerleme yöntemi saptandığında beklentilere ters sonuçlar çıkabilecektir. Şimdi Hazine bu olumsuz durumun sonucuna katlanacaktır. Son ekonomik krizde mali bünyeleri zayıflamış bulunan bankalar, daha az vergi ödemekten hiç kuşkusuz mutlu olacaklardır. Ancak 279`uncu madde uygulaması nedeniyle yazacakları zarar bankaların mali bünyelerini daha da bozacaktır. Bu durumu önlemek için bankalar ellerindeki devlet tahvili ve Hazine bonolarının ticari karlarını hesaplarken iç verim esasına göre değerlendireceklerdir. (MİLLİYET)