Kayıt Dışı Ekonomi Büyüyor

03.11.2000 - 00:00 | Son Güncelleme :

Kayıt dışı ekonomik aktivitelerde son yıllarda önemli bir büyüme yaşandığını ortaya çıktı.


Türkiye`deki kayıt dışı ekonominin (yeraltı ekonomisi) boyutlarını belirlemeye çalışan Merkez Bankası uzmanları, değişik yöntemlerle farklı büyüklüklere ulaştılar. Ancak tüm yöntemler, kayıt dışı ekonomik aktivitede son yıllarda önemli bir büyüme yaşandığını ortaya çıkardı.

Merkez Bankası uzmanlarından Fethi Özgüç ve Gökhan Yılmaz, Türkiye`deki yeraltı ekonomisinin boyutlarıyla ilgili bir çalışma yaptılar. GSYİH, İstihdam yaklaşımı, basit para (banknot) oranı, işlemler ve para talebi yöntemleriyle kayıt dışı ekonominin boyutunun belirlenmeye çalışıldığı çalışmada, kayıt dışı ekonominin kayıtlı ekonominin yüzde 26`sı kadar bir büyüklük oluşturabileceği hesaplandı.

Basit para yöntemi

Dolaşımdaki paranın, toplam mevduata oranından yola çıkılarak hesaplama yapılan, Basit para (banknot) oranı yöntemiyle Türkiye`deki yeraltı ekonomisinin boyutunun 1998 yılı için kayıtlı ekonominin yüzde 26`sı kadar olabileceği sonucuna varıldı. Bu rakam da 1998 yılı fiyatlarıyla 13.8 katrilyon liralık bir büyüklüğe ulaşıyor. Bu günkü fiyatlarla bu rakam 25-30 katrilyon liralık bir büyüklüğe işaret ediyor.

Basit para oranı yöntemine göre 1960-1998 yılları arasındaki dönemi, 1980`de yaşanan yapısal ekonomik değişiklikler nedeniyle 1960-1979 ve 1980-1998 yılları ayrı ayrı alınarak değerlendirildi. Buna göre 1960`ların ilk yıllarında yüzde 21-23 oranları arasında seyreden kayıt dışı ekonominin kayıtlı ekonomiyi oranı 1970`li yıllarda yüzde 8.5`e kadar geriliyor. 1980`den sonra ise hızla yukarı doğru tırmanıyor. En yüksek noktaya ise 1994 krizinin ardından yüzde 46.2`yle 1995 yılında yükseliyor. Hesaplanan en son yıl olan 1998 yılında ise yüzde 25.8 olarak gözüküyor.

Para talebi

Yeraltı ekonomisinin yaptığı işlemlerde nakit para kullandığı esas alınarak oluşturulan Para talebi yöntemi ise kayıt dışı ekonomideki büyümenin nakit paraya olan talebi arıtracağı varsayılıyor. Dolaşımdaki para miktarı esas alınarak yapılan bu hesaplamada kayıt dışı ekonominin kayıt altındaki ekonomiye göre 1998 yılı için yüzde 17.9 olan oranının 1999 yılında yüzde 20.5`e çıktığı sonucuna varılıyor. Bunun parasal değerinin de 1999 fiyatlarıyla 17 katrilyon lira olduğu belirtiliyor. Bu yöntem ve kayıt dışı ekonominin yıllar itibariyle büyümekte olduğunu gösteriyor.

İstihdam yaklaşımı

İşgücü ve istihdamdakilerin toplam nüfusa oranına bakılarak yapılan bu hesaplamada, işgücünün yüzde 35.9, istihdamın ise yüzde 33.7 olan toplam nüfusa oranının, OECD ülkelerinde yüzde 45-50 arasında değiştiğine dikkat çekildi. Bu sonucunda da Türkiye`de gayri resmi ekonomik aktivitede bir artış oludğu izlenimini verdiği belirtiliyor.

Uzmanlar, harcamalar yöntemiyle gayri safi yurt içi hasıla ve üretim yöntemiyle gayri safi yurt içi hasıla rakamları arasındaki farka bakılarak yapılan tahminde de 1998 yılı için kayıt dışı ekonominin kayıtlı ekonomiye oranı yüzde 2.5, 1999 yılı için de yüzde 7.5 olarak hesapladılar. Çalışmada, tasarrufların döviz ve altın gibi araçlarla değerlendirilme eğilimi bulunan Türkiye için bu öntemin uygun olmadığı ifade edildi.

İstikrarlı ekonomiler için

Uzmanlar, yeraltı ekonomisinin ölçülmesinde kullanılan yöntemlerin Türkiye için farklı sonuçlar verdiğini, bunun da yeraltı ekonomisini tahmin etmek için yerleşmiş bir yöntemin bulunmamasına bağlanabileceğine dikkat çektiler. Uzmanlar, söz konusu yöntemlerin ekonomik istikrar içerisindeki ülkeler için geliştirildiğini bu nedenle ekonomileri istikrarlı olmayan ülkelere uygulanabilirliğinin tartışmalı olduğunu vurguladılar. (ANKA)

Bu haberi okuyanlar bunları da okudu
 
  • BIST
  • DOLAR
  • EURO
  • ALTIN
9.052 Değişim: 2,78% Hacim : 77.209 Mio.TL Son veri saati : 16:54
Düşük 8.864 28.03.2024 Yüksek 9.071
Açılış: 8.864
32,3152 Değişim: 0,20%
Düşük 32,2225 28.03.2024 Yüksek 32,3526
Açılış: 32,2508
35,1224 Değişim: 0,00%
Düşük 34,8851 28.03.2024 Yüksek 35,2158
Açılış: 35,1216
2.291,81 Değişim: 0,63%
Düşük 2.270,83 28.03.2024 Yüksek 2.304,45
Açılış: 2.277,54
bigpara

Copyright © 2024 Tüm hakları saklıdır.
Hürriyet Gazetecilik Matbaacılık A.Ş.

YASAL UYARI:
Piyasa verileri Foreks Bilgi İletişim Hizmetleri A.Ş. tarafından sağlanmaktadır. Üye girişi yapılan Canlı Borsa sayfaları haricinde Hisse senedi verileri 15 dk gecikmelidir. Tahvil-Bono-Repo özet verileri her durumda 15 dk gecikmelidir.

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bununla beraber gerek site üzerindeki, gerekse site için kullanılan kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve sitedeki bilgilerin kullanılması sonucunda yatırımcıların uğrayabilecekleri doğrudan ve/veya dolaylı zararlardan, kar yoksunluğundan, manevi zararlardan ve üçüncü kişilerin uğrayabileceği zararlardan dolayı Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.

BIST isim ve logosu "Koruma Marka Belgesi" altında korunmakta olup izinsiz kullanılamaz, iktibas edilemez, değiştirilemez.

BIST ismi altında açıklanan tüm bilgilerin telif hakları tamamen BIST'e ait olup, tekrar yayınlanamaz.