2000 Enflasyonunun Fotoğrafı Netleşiyor

Eylül ayı enflasyon gerçekleşmeleri, yıllık enflasyonun düzeyine ilişkin tahminlerde büyük ölçüde netleşme sağladı. 2000 yıl sonu enflasyonunda ibre, toptan eşyada (TEFE) yüzde 31-32; tüketici fiyatlarında (TÜFE) ise yüzde 35-36 oranlarına işaret ediyor. Bu durumda oniki aylık ortalamalara göre enflasyon ise TEFE`de yüzde 50-51, TÜFE`de yüzde 54-55 düzeyinde oluşacak. Eylül ayında mevsimsel olarak yüzde 2.3 ile yaz aylarına göre yüksek çıkan TEFE`deki aylık artış oranının, son üç ayda bunun biraz altında kalması; ortalama yüzde 2 dolayında oluşması bekleniyor. TÜFE`deki aylık artışın Ekim ayında da Eylül`deki gibi yüzde 3, son iki ayda ise yüzde 2 dolayında çıkması güçlü bir olasılık olarak görülüyor. Bu tahminlere, TEFE ve TÜFE endekslerindeki mevsimsel hareketlenmeler ve endekslerin aylara göre seyrine yönelik analizler temel oluşturuyor.
TEFE`nin seyri: Yıllar itibariyle geriye doğru bakılıdğında, TEFE`de yıl içinde üç fiyat platosu ortaya çıkıyor. Kış sonu ile ilkbahar başı en yüksek platoyu oluştururken, yaz aylarında fiyat artışları en düşük düzeye iniyor. Yaz mevsiminde hızla düşen toptan eşya fiyat artışlarının Eylül-Aralık döneminde yeniden hızlanma eğilimine girdiği görülüyor. Çekirdek enflasyon olarak da adlandırılan özel sektör imalat sanayii fiyat artışlarına bakıldığında, firmaların üçer-dörder aylık fiyat ayarlamalarına gittikleri ve fiyatların genel olarak Ocak, Haziran ve Eylül aylarında artırıldığı dikkati çekiyor. Kamu imalat sanayinin ise daha çok, genel fiyat artışlarının yavaşladığı Temmuz-Eylül döneminde zam yaptığı, Ekim, Kasım aylarında ise bu kesimin fiyat artışlarının yavaşladığı gözleniyor. Bu arada tarım fiyatlarındaki artışların ise kışa doğru artan bir ivme kazandığı biliniyor. TEFE endeksinde yer alan gıda fiyatları ise genelde en yüksek artışları Ocak-Eylül ve Aralık aylarında kaydediyor. TEFE`de Haziran-Ağustos ortalamasında yüzde 1`in altında gerçekleşen aylık artışlar, Eylül ayında alışıldık biçimde hızlanma eğilimine girerek, yüzde 2.3 çıktı. TEFE`nin seyrine ilişkin analizler dikkate alındığında ve son çeyrekte petrol fiyatlarında yeni bir hızlı artış dalgası başlamayacağı, iç ve dışta olağan dışı gelişmeler yaşanmayacağı varsayımıyla düşünüldüğünde, son çeyrekteki aylık artışların yüzde 2`yi aşmayacağı güçlü bir olasılık oluşturuyor. Merkez Bankası`nın para politikası kapsamında döviz sepetindeki aylık artışları son çeyrekte yüzde 1`de tutacak olması da özellikle imalat sanayii fiyatlarindaki artış hızını bir ölçüde yavaşlatacak. Son çeyrekteki aylık TEFE artışları, bütün bu olasılıklara dayanarak tahmin edildiği gibi yüzde 2 düzeyinde gerçekleşirse, Aralık sonu itibariyle yıllık enflasyon yüzde 31, oniki aylık ortalamalara göre enflasyon da yüzde 51 olacak.
Tüketici enflasyonu ne olur?: Enflasyonun seyrine ilişkin analizler, TÜFE`deki en yüksek artışların sırasıyla Ekim, Eylül ve Ocak aylarında en düşük; Haziran ve Temmuz aylarında ise en yüksek düzeyleri yaşandığını ortaya koyuyor. TÜFE`de Ocak`ta başlayan yükselme gıda, konut ve sağlık; Nisan`da başlayan gıda, konut ve sağlık; Nisan`da başlayan artışlar giyim; Eylül`deki yükselme süreci de giyim, gıda ve konut fiyatlarındaki mevsimlik artışları yansıtıyor. Giyimde en yüksek artışlar Nisan, Mayıs, Eylül, Ekim ve Kasım aylarında yaşanıyor. Özellikle Kasım ve Nisan aylarında giyim esyasi fiyatlarına yüksek zamlar yapılıyor. Konut fiyatlarinin en çok arttığı ayları ise sırasıyla Ocak, Eylül ve Ağustos ayları oluşturuyor. TÜFE`de aylık artışların Ekim aylarında genellikle Eylül`deki ile yaklaşık aynı düzeyde gerçekleştiği görülüyor. Geçmiş yıllardaki seyir dikkate alındığında, Eylül ayında yüzde 3.1 çıkan TÜFE artışının, Ekim ayında da yaklaşık aynı düzeyde gerçekleşmesi, son iki ayda ise yüzde 2 dolayına gerilemesi en güçlü olasılığı oluşturuyor. Son çeyrek için beklenen sözkonusu aylık artışlar, TÜFE bazında yıllık enflasyonun yüzde 36, oniki aylık ortalamalara göre de yüzde 54 dolayında gerçekleşeceği anlamına geliyor.
Hedef neydi?: IMF ile stand-by anlaşması çerçevesinde bu yıl uygulamaya konulan enflasyonla mücadele ve makroekonomik program kapsamında 2000 yılı enflasyonunu TEFE`de yüzde 20, TÜFE`de yüzde 25 olarak hedeflemişti. Ortalama enflasyon hedefleri de sıraısyla yüzde 38.5 ve yüzde 44 olarak belirlenmişti. Yılın ilk dokuz ayında TEFE artışı yüzde 23.7, TÜFE artışı yüzde 26.9 düzeyinde gerçekleşti. Eylül sonu itibarıyle yıllık artış TEFE`de yüzde 43.9`a, TÜFE`de yüzde 49`a; ortalama artışlar da sırasıyla yüzde 57.5 ve yuzde 61.6`ya geriledi. Hedefler aşılmakla birlikte enflasyonun yıl sonuda TEFE`de yüzde 31-32; TÜFE`de yüzde 35-36`ya çekilmesi program açısından başarı sayılacak. Böylece Türkiye yıllık enflasyonu yıllar sonra yüzde 30`lu düzeylere indirmiş olacak. (ANKA)