Global Krizin Domino Etkisi 1 Yasinda.

Global krizdedomino etkisi bir yilini tamamladi. Asya`da 1997`nin Mayis ayinda baslayan kriz, ekim sonuna kadar bolgesel ozelligini korumustu. Ekim ayinda Hong Kong Borsasi`Nda yasanan hizli cokus IMKB dahil dunya borsalarinda hizli bir gerileme yasanmasina neden oldu. Domino etkisi birinci yilini doldururken, krizin Brezilya ve Cin`i vurmasindan korkuluyor. Kriz kendisini one Tayland`da gosterdi. Baskilara karsi koyamayan Tayland 2 Temmuz`da bahti dalgalanmaya birakti ve yuzde 15-20 duzeyinde devaluasyon oldu. Tayland`in spekulatorlere teslim olmasi krizin hemen komsu ulkelere yansimasina yol acti. Bu calkantilar, Guneydogu Asya ulkeleriyle yogun iliskileri olan Japonya`yi da olumsuz etkiledi. IMF Agustos ayindan itibaren krizle mucadele icin devreye girdi, ancak IMF`in Tayland, Malezya, Endonezya ve Guney kore`ye yaptigi yardimlar bu ulkelerden hicbirini kurtarmaya yetmedi. Ekim 1997`de Hong Kong Dolari uzerindeki devaluasyon baskilari doruk noktasina cikti. 20-23 Ekim`de Hong Kong Borsasi dort gunde yuzde 25 duserek tarihinin en agir kayiplarini yasadi. Hong Kong Borsasi`ndaki cokus ilk kez butun dunya borsalarinda agir kayiplar yasanmasina neden oldu. Wall Street`te dow Jones Endeksi 534 puanla, puan bazinda tarihinin en buyuk gunluk dususunu yasadi. Guneydogu Asya`da kriz agir bicimde surerken, dunya borsalari ekim sonu kasim basinda verdigi agir kayiplarin ardindan dalgalanmayi surdurdu. Endonezya`daki kriz siyasi krize donustu. Halk ayaklanmasi, Cumhurbaskani Suharto`nun 21 Mayis`ta istifa etmesiyle sonuclandi. Rusya`nin doviz rezervlerinin erimesi ve devaluasyon borsalara ikinci darbeyi vurdu. 17 Agustos`ta Rusya`nin pes etmesi, Alman bankalarinin Rusya`da yaklasik 40 milyar dolar alacakli olmasi nedeniyle basta Avrupa`yi vurdu. Rusya`dan yayilan dalga dunya borsalarinin agustos sonunda dip seviyelere kadar geriemesine yol acti. Rusya kriziyle ayni donemde dunyanin ekonomik durgunluga girdiginin fark edilmesi, piyasalar uzerindeki baskilari arttirdi. Rusya krizinden sonra Brezilya ve Cin hedef ulkeler haline geldi. Brezilya iki ayda 30 milyar dolar doviz kaybetti ve rezervleri 50 milyar dolarin altina indi. ABD`de faiz indirimi beklentisi ise dolardan kacis yasanmasina neden oldu. Dolar mark karsisinda yuzde 10, yen karsisinda yuzde 15`e yakin deger yitirdi. ABD Merkez Bankasi Fed, 29 Eylul`de yaptigi toplantida kisa vadeli faizini 0.25 puan indirdi. Butun dunya faiz indirimi bekliyordu, ancak aciklanan rakam piyasalari tatmin etmedi. Borsalarin dusus trendinden kurtulamamasi Fed`in 15 Ekim`de sok bir kararla ikinci bir faiz indirimi karari almasina yol acti. Fed`in ikinci faiz indirimi borsalar uzerinde doping etkisi yaratti. Borsalar yukselise gecerek dip seviyelerinden uzaklasti. Domine etkisinin birinci yildonumunde gozler Brezilya`nin aciklayacagi istikrar programina cevrilmis durumda. Brezilya`da pazar gunu yapilan eyalet secimlerinin ardindan istikrar programinin carsamba gunu aciklanmasi bekleniyor. Programin butcede 20 milyar dolarlik kisintiyi ve IMF onderliginde 30 milyar dolarlik bir yardimi icermesi bekleniyor. Cin`de yenin dususuyle devaluasyon baskisi azaldi, ancak ekonominin yavaslamasi gelecege yonelik iyi isaretler vermiyor. Cin kisa surede olmasa bile dunyanin basini agiratacak potansiyel sorun olma konumunu surduruyor. (YENIYUZYIL)