Thy`de Bu Yıl Zarar Yok!

Ozellestirme tum hiziyladevam ediyor. Petrol Ofisi, Tupras ve GSM ihaleleri derken, 2000 yili icinde hedeflenen rakamlara yaklasildi bile. Rakamlara yaklasildi ama ozellestirmeler tabii ki bitmedi. Pek cok sirket sirada bekliyor. Beklerken de yavas yavas hazirliklarini surduruyorlar. Hangileri mi? Borsanin en buyukleri olarak bilinen sirketler. Petkim, Erdemir ve Turk Hava Yollari (THY)... Buyuklukleri itibariyle bu gruptan ayriliyor. Hem stratejik onemi hem de hizmet sektorunde faaliyet gostermesi onu ayricalikli kiliyor. Bu sirket Turk Hava Yollari. Ozellestirme hazirligi icindeki Turk Hava Yollari -tam gorucuye cikarken- bilancosuyla herkesi sasirtti. Oyle ya, satilacak sirketin iyi bir alici bulabilmesi icin karli olmasi gerekiyordu. Ama THY, 1999 yili bilancosunda tam 70.3 trilyon zarar acikladi. Ustelik bilancoda kurumun borclarinin oldukca yuksek (sadece kisa vadeli borclari 171.2 trilyon lira) oldugu da dikkat cekiyordu. Piyasada hemen degerlendirmeler yapildi. THY`nin satisinin zor oldugu seklindeki yorumlar basladi. Peki kurumda son durum neydi? Zarar nasil telafi edilecek, 2000 yilinda neler yapilacakti? Tabii bu arada ozellestirme calismalari nasil gidiyordu? Tum bu sorularimizi Turk Hava Yollari Genel Muduru Yusuf Bolayirli yanitliyor. Sonucun senelerdir kar etmeye alisan bir kurum olan THY icin de surpriz oldugunu ama 1999 yilinin tum sirketler icin zor bir yil oldugunu hatirlatiyor once. Ardindan kurumun neden zarar ettigini acikliyor: "1999`da Apo`nun yakalanmasiyla baslayan bir surec var. Bu surecte Turkiye`ye resmen olmasa da bir ambargo uygulandi. Sonra Kosova savasi. Biraz toparlanmaya baslamistik Agustos depremi yasandi, yolcu sayisinda onemli bir azalma oldu. Ancak bazi promosyonel faaliyetlerle yolcu sayisini artirabildik. 12 Kasim`da tekrar siddetli bir dusus yasandi." Olaganustu Hal Bolgesi`ne yapilan indirimli tasimalarin tamaminin gider olarak yazilmasi da zararda etkili olmus. Hatta bu yil onceki yillarin rakamlari da gider hanesine yazilmis. Rakam 1999 yili icin 5, onceki yillardan kalan ise 7.5 trilyon lira civarinda. (Dolar bazinda rakam cok daha artiyor) Bu alacaklarin alinma imkani olmadigi icin Sermaye Piyasasi Kurulu ve Ozellestirme Idaresi Baskanligi gider hanesine yazilmasini istemis. Ancak yuzde 50 indirimin ticari indirim olmasinin mumkun olmadigini dusunen THY yonetimi oranin dusurulmesi icin basbakanliga muracaat etmis. Akaryakit fiyatlarindaki artis da THY`nin giderlerini onemli olcude etkileyen faktorlerden. Bu arada hemen borclari soruyoruz Bolayirli`ya. 100 trilyon lirasi ticari borclardan olusan bu kalem ilk defa bu kadar yukselmis. Bu kalem kurumun akaryakit ve Devlet Hava Meydanlari gibi tedarikcilerine olan borclari. Girdilerdeki fiyat artisi da borclari artirmis. Peki 2000 yili nasil bir yil olacak? Oncelikle kurum, ucaklarin bakimi, yedek parca, yakit ve ucak kira bedelleri gibi tasarruf edilemeyecek konularin disinda tum tasarruf tedbirlerine ciddiyetle uyuyor. ancak sirf tasarrufla basariya ulasmanin mumkun olmadigini kaydeden Bolayirli, ticari gelirlerin artirilmasinin onnemli oldugunu soyluyor. Ilk uc ayda yolcu sayisinda promosyonla da olsa artisin oldugunu belirten Bolayirli, onumuzdeki gunler icin rezervasyın rakamlarinin da iyi olduguna dikkat cekiyor. 1999 yilinda 1.4 milyar dolar ciro elde eden kurumun 2000 yili hedefi 1 milyar 780 milyon dolar. Karlilik acisindan ise basabas bir sonuc elde edilmesi bekleniyor. Bu arada Leeds olaylarinin kuruma zararinin 1 milyon dolar civarinnda olacagi tahmin ediliyor. 99 yilinda 37 milyon dolarlik yatirim yapan THY`nin 2000 yili yatirim programi ise 94 milyon dolar tutarinda. Kurum hizmetlerle ilgili yatirimlarin disinda onemli bir yatirim planlamiyor. THY`nin halen 76 ucagi var. Ancak iade edileceklerle bu sayi sene sonunda 73 civarinda dengelenecek. (Bazi ucaklar 10 yilligina kiralanmis, 7 yil icinde de geri verme hakki var. Kira olarak pahali olan ucaklar iade ediliyor.) THY`nin ozellestirme ile ilgili calismalari devam ediyor. Danisman olarak secilen Credit Swiss First Boston Bank`in calismalari da... Yusuf Bolayirli, bu calismalarin kendileri disinda yurutuldugune dikkat cekiyor. "Ozellestirme ile kurumda neler degisir?" seklindeki sorumuza ise soyle yanit veriyor: "THY devlet kurallari icinde calisan bir kurulus. Eger butcede bir kisitlama yapiliyorsa uyuyorsunuz, eleman alimina kisitlama getiriliyorsa uyuyorsunuz. Ozellestirme oldugu takdirde piyasanin kosullarina daha cabuk adapte olacak kararlari daha suratle verebilirsiniz.THY devlette olmasina ragmen bugune kadar olan tum iktidarlar THY`ye ayricaliklar verdi. Kararlar almasinda onunu actilar. Ama tum bunlari yaparken belirli bir sermaye yapisiyla gerceklestirmeniz lazim. En etkileyici noktasi ise ozellestirmeyle kurum saglam bir sermaye yapisina kavusur ve daha ozerk olur. Adam alma cikarma, hat acip kapama gibi uygulamalar icin daha suratle karar verilebilir." Bolayirli`nin degerlendirmesine gore THY bugunku sartlariyla ozellestirmeye hazir. THY`nin gecen yil dahil oldugu Qualifyer Group ile olan iliskiler ise simdilik beklemede kalmayi tercih etmis. Cunku yapilacak ticari baglantilarin kurumun gelecegini baglayacagi dusunulmus ve ozellestirmeden sonra bu konuda adimlar atilmasina karar verilmis. Ote yandan gruptaki tum havayolu sirketlerinde Swissair hissesinin bulunmasina da etkili olmus. "Gruptaki tum sirketlerin tek bir sirket gibi hareket etme kabiliyetleri var. Dolayisiyla bizim Swissair`in bir alt kurulusu veya bir ortak gibi hareket etmemiz mumkunn degil" diyen Bolayirli, buna ragmen THY`nin ticari menfaati acisindan gruplarla isbirligine gitmesinin de zorunlu oldugunun altini ciziyor. THY bu yil Varsova, Prag ve Kisinev`e sefer duzenleyecek. Bunlarin disinda yeni noktalar dusunulmuyor. Ancak sefer sayilarinin artirilmasi gundeme gelebilecek. Yurticinde ise Istanbul ve Sivas seferleri yakinda baslayacak. Yeni noktalar ve sefer sayilarinin artirilmasi yolcu sayisina gore belirleniyor. Yillar itibariyle artan talep goz onune alindigin da ise Bolayirli onumuzdeki 4-5 yil icinde kurumun ucak sayisinin 100`e cikabilecegini ve ulasilan noktalarin artacagini kaydediyor. Bu yilki turistik tasimacilikta ise charter tasimaciliginda sektorde bazi sikintilar yasanabilecegini ekliyor. Gecen yil 10 milyon kusur civarinda yolcu tasiyan sirket bu sene 12 milyon kisi civarinda yolcu tasimayi planliyor. (PARA)