2001`de bu kadar kemer sıkmayacağız

Devlet Bakanı Recep Önal`a göre, ekonomik programın 9 aylık performansı `süper iyi`. Dış dengede sorun yok; 7-8 milyar dolarlık cari açık ise finanse edilebilir...Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Recep Önal, ekonomik reform programının 9 aylık gerçekleşme sonuçları ve 2001 yılına ilişkin beklentiler konusunda sorularımızı yanıtladı.

Para: Program uygulamasında bugün gelinen nokta sizce başarılı mı?

Recep Önal: Programın performansı aylık fiyat gelişmeleri dışında çok iyi gidiyor. Bu konuda da önemli olan, bizim üçüncü yıl sonunda tek haneli enflasyon rakamına gelip gelemeyeceğimiz. Çünkü ekonomi canlı bir mekanizma; fiyatlar iner-çıkar. Diğer performans kriterlerine baktığımızda ise süper iyi gelişmeler var. Temel amacımız kamu finansmanında faiz dışı fazla yaratılması, böylece kamu finansmanını faiz yükünden kurtarmaktı. Borç faiz sarmalı büyük ölçüde kırıldı. Fon piyasalarından Hazine büyük ölçüde geri çekilmektedir. Dörtte bir oranında eksik borçlanma çabamız sürmektedir. Uluslararası rezervlerimiz artıyor. Merkez Bankası iç varlıkları sınırlı, gayet iyi gidiyor. Buralarda hiçbir problemimiz yok. Sadece aylık fiyat hareketleri bakımından, ocak ve şubat aylarındaki büyük rakamlar var. O da aralık ayındaki büyük zamlardan kaynaklandı. Program çok daha iyi olabilirdi. Ama bizim programın varsayımları içinde göremediğimiz, kimsenin göremeyeceği gelişmeler oldu. Program siyasi istikrarı, doğal olayları, uluslararası krizleri veya etkileri öngörmüyordu. Yine global çerçevede baktığımızda, petrol fiyatlarındaki artış ve euro/dolar paritesindeki değişim bizim öngördüğümüz bir şey değildi. Petrol fiyatları 20 doların üzerine çıkmasaydı, bugünkü durumumuz çok farklı olabilirdi. Bunlara rağmen, programın performans kriterleri bir hayli umut verici. Bir başka olay, Türkiye`de yaşanan kuraklık. Bu sadece tarım anlamında değil, barajlardaki üretim seviyesiyle ilgili. Enerji önemli bir girdi, sanayicimiz için. Orada da bir sıkıntımız var; onu aşmaya çalışıyoruz. Yapılan hesaplara göre, petrolün faturası 2 milyar dolar civarında. Enerji ve kuraklık ile döviz kurundaki bu beklenmedik olayların yükü de yaklaşık 1 milyar dolar. Toplam ekonomiye yükü 3 milyar dolar. Bu da önemli bir tutar. Ama Türk ekonomisi bunları tolere edebilecek durumda.

Yapısallardaki Gecikme Pahalıya Patlıyor;
Para: Siz dışarıdan yeni döndünüz. Türkiye`nin görüntüsü nasıl?

Önal: Burada iki nokta göze çarpıyor, uluslararası finans piyasalarına verilecek mesaj bakımından. Birincisi, dış açıktaki gelişmeler. İkincisi, Türkiye sözünün eri mi değil mi; verdiği sözleri yapıyor mu?

Bizim üç yıllık programımız sadece klasik bir istikrar programı değildir. Bu bir dezenflasyon programı ve yeniden yapılanma programıdır. Kamu finansmanında umduğumuzun çok ötesinde bir gelişme görüyoruz. Faiz dışı fazla neredeyse ikiye katlanıyor. Sadece bütçe değil, genel kamu finansmanında da faiz dışı fazla var. Bu, tabii kısa vadeli bir olay. Asıl kalıcı olanı, enflasyona kaynaklık eden yapısal olayları çözmemiz lazım ki, sürdürülebilir bir olayın içine girelim. Bu konuda Meclis büyük bir performans gösterdi. Bu tempo devam etmeli. Burada, tabii, yetki kademeleri gündeme geliyor. Parlamentonun yetkisinde olanlar var, hükümetin yetkisinde olanlar var, idari olarak bakanlıkların yetkisinde olan konular var. Burada mali piyasalar bakımından bazı gelişmeler endişe veriyor. Mali piyasaların önemi sadece devletin borçlanma olanakları bakımından ileri gelmiyor. Türkiye`de üç kesim mali piyasalardan fon sağlamaktadır. Birincisi, Hazine dış piyasalara çıkmaktadır. İkincisi, bankalar çıkmaktadır. Üçüncüsü, reel sektör dışarıya çıkmaktadır. Demek ki Türkiye`nin reytingi çok önemli bu piyasalarda. Bu reyting yükseldiği zaman veya stabl kaldığı zaman bizim bu üç sektörümüz bu piyasalarda uygun koşullu borçlanma imkanına kavuşmaktadır. Buralarda tereddüt olduğu zaman veya yanlış algılama olduğu zaman maliyetlerimiz artmaktadır. Maliyetlerin artması, Türk halkının daha fazla tasarruf ettiği rakamları yurtdışına transfer etmesi demektir. Onun için biz dünyaya söylediğimiz her şeyi yapabilir durumda olmalıyız. Burada, dediğim gibi, yetki kademeleri nedeniyle, Türkiye`de demokrasi de işliyorsa, belli bir süre alabilir. Bunu anlatabilirsiniz.

Para: Peki anlıyorlar mı?

Önal: Anlıyorlar. Ama bu sonsuza gitmez düşüncesi de var. Sizin iyi niyetinizden, samimiyetinizden şüpheyi gerektirmeyecek bir süre tolerans var. Ama bu çok uzarsa o tolerans gösterilmeyebilir. Şimdiye kadarki olaylarda Türkiye`nin güven yönünden herhangi bir sorununun olmadığını gördük.

Yabancı Sermaye;
Para: Dışarıda bu denli güven varsa niye yabancı sermaye gelmiyor?

Önal: Gelmemesinin nedeni şu: Reyting kuruluşlarının Türkiye`ye gelmesinde gecikme oldu. Bir de bizim, yapısallarla ilgili, kötü niyetten kaynaklanmayan bazı gecikmelerimiz var. Yabancı sermaye aslında taahhüt olarak geliyor, fiili gerçekleşmelerimiz henüz olmadı. Şu anda stokta bekleyen, bize yapılmış başvurular var. Bunların fiili olarak Türkiye`ye gelmesi lazım ki kaynak transferi dolayısıyla bizim ödemeler dengemizi etkilesin. Hatta bizim beklentimiz bunun portföy yatırımı şeklinde, kısa vadeli gelip giden cinsten değil de, kalıcı sabit sermaye yatırımı şeklinde gelmesini hedefliyoruz. Bunun için anayasada değişiklik yapıldı, yasal düzenlemeler yapıldı. Yabancı sermaye kanununu yeni başkan meclise sevk etti. Artık global dünyada yabancı ülkedeki bir girişimci, Türkiye`ye gelip kendi ülkesindeki koşulları bulabilsin istiyoruz. Bunu yaratmak durumundayız. Zaten Türkiye`nin geleceği üç noktada toplanıyor. Biri dış satım, ikincisi turizm, üçüncüsü yabancı sermaye. Program olsun veya olmasın Türkiye`nin gündeminde ve önceliğinde bunlar olması lazım.

Para: Hep `olması lazım` diyorsunuz da, özellikle yabancı sermaye için somut olarak ne yapıyorsunuz?

Önal: Gerekirse bunlara yer tahsisinde kolaylıklar sağlayacağız. Başka sağlanabilir ne varsa, diğer ülkelerde onları yapmak istiyoruz. Türkiye`deki formaliteler çok, 28-30 yerden izin almaları falan gerekiyor. Bunları belki bir kaç yerden alınabilir hale getirmek lazım. Yerel yönetimlerimizin bunlarla ilişkilerini düzenlememiz lazım. Bazen ruhsat bakımından, izin bakımından sıkıntılar çıkabiliyor. Ulaşım olanaklarını iyileştirmemiz lazım, ki bunu yapıyoruz. Bugün Bursa`da Yenişehir Havaalanı`nı yapıyoruz, sırf kargo taşımacılığına yönelik.

2001 Beklentileri;
Para: 2001 yılına yönelik yeni paketten söz ediliyor. Gündemde ne gibi düzenlemeler var?

Önal: Kamu finansmanı disiplini bakımından, bizim görüşümüze göre harcama bütçemiz reel olarak fazla artmamalı. Bundan daha önemlisi, gelirler sağlıklı olmalı. Harcamaları finanse edecek kaynaklarda yeni düzenlemeler gerekiyorsa, o geliri elde edebilmek için gayet tabii onları yapmak gerekecek.

Para: Şu anda gündeminizdeki somut düzenlemeler ne?

Önal: Şu anda gündemimizde bizim tartıştığımız somut bir şey yok. Amateknisyenlerin kafasında alternatifler var tabii. Disiplinli, sağlıklı bir yapıyı Bakanlar Kurulu`na, Meclis`e sunacağız. Meclis`ten geçtikten sonra da, bu sene olduğu gibi gerçekten disiplinli bir şekilde uygulanması gerekiyor. Şu yanlış anlamayı kırmak gerekiyor: Deniliyor ki, `disiplinli kamu finansmanı dediğiniz kemer sıkma mı?` Şunu söylüyorum kendilerine: 2000 yılında ne kadar kemer sıktınız? Ondan daha fazlasını kimse isteyecek değil.

Para: Yani disiplin var, kemer sıkma yok...

Önal: Kemer sıkma olayı olarak algılıyorsanız disiplini, evet, kemer de sıkacaksınız. Ama disiplinli olacağız. Disiplin sadece kamu kısmında olmamalı. Özel sektör de, işçi de verimli çalışacak; sanayici karını asgaride tutacak. Tüccar da alıp satarken minimum eklemeyle çalışırsa, elbirliğiyle bu fiyat probleminden de, gelir dağılımı probleminden de kurtulacak bir noktaya geleceğimize inanıyorum.

Para: Sizce 2001 yılını nasıl tanımlamak gerekir?

Önal: 2001`de bugünkünden iyi olacağız. Tabii bu yapacağınız şeylerle de ilgili. Meclis yine aynı tempoda üretim yaparsa; biz gerçekten 2000`de yaptığımız gibi kamu finansmanında disiplinli bir yapı oluşturup bunu aynen uygulayabilirsek; çok beklemediğimiz olağanüstü koşullar olmazsa; siyasi istikrarda, global piyasalarda, doğal koşullarda çok olağanüstü şeyler olmazsa; 2001 yılı 2000 yılından çok daha iyi olacak. (PARA)