Telekom ve THY’den sonra sıra Tekel’de

Yıllardır özelleştirmesiyle ilgili çalışmalar yapılan Tekel yeniden gündemde. Şirketin yılan hikayesine dönen satışında 2001 yılında ciddi adımlar atılacağı düşünülüyor.

Tartışılan konu ise satış prosedürü 1.2 katrilyon cirosuyla dev bir Kit olan Tekel nasıl satılabilir? Çok değil, daha birkaç ay önce ANAP’lı Rüstü Kazım Yücelen’e bağlı bulunan Tekel için bir taslak hazırlanmıştı. Fransız modeline göre özelleştirilmesi öngörülen şirketin öncelikle holding haline getirilmesi belirlenmişti. Peki bu taslakta neler vardı? Holding çatısı altında dört ayrı şirket kurulacaktı. Alkol, tütün mamülleri, tuz ve pazarlama grubu ayrı ayrı şirketleşecekti. Dört ayrı şirketin ayrı ayrı yönetim kadroları da bulunacaktı.

Modeldeki bir başka madde ise şirketin yüzde 25’inin halka arz edilmesiydi. Devletin şirketteki payının yüzde 15’e kadar indirilmesini öngören bu tasarıya göre, fabrikalar ayrı ayrı ya da stratejik ortaklıklar şeklinde satılacaktı. Ancak bu taslak dört ayrı KİT oluşturduğu gerekçesiyle kabul görmemişti.


YENİ TASLAK İÇERİK OLARAK AYINI:

Tekel için yeni bir taslak hazırlığı yapılıyor. Ancak kulislerde bu taslağın içerik olarak öncekiyle aynı olduğu konuşuluyor. Yeni taslak için şu anda ilgili kurum ve kuruluşlardan görüş alınıyor. Onay alındıktan sonra Bakanlar kurulu’na sunulacak.

Yine kulislerde özelleştirilmesi planlanan şirketlerin bağlı bulunduğu bakanların işi yokuşa sürmek için böyle yöntemler ürettikleri şeklinde yorumlar da yapılıyor. Şimdi Tekel’in özelleştirilmesinde Telekom gibi bir krizin yaşanıp yaşanmayacağı merak konusu. Bu prosedürün nasıl işleyeceğine bakarsak önümüze uzun bir yol çıkıyor. Şirketin Özelleştirme İdaresi’ne devri için öncelikle TBMM’den karar çıkması gerekiyor. Ancak meclisin yoğun gündemi içinde tekel’e sıra gelmesi pek olası görünmüyor. Ancak genel prosedüre de bakıldığında bu konuda tekel’in önünde uzun bir yol görünüyor. Meclisten Özelleştirme İdaresi’ne devri konusunda karar çıkması durumunda şirket özelleştirme kapsamına alınmış olacak. Özelleştirme İdaresi öncelikle şirketin mali tablolarını incelemeye alacak. Bu inceleme sonunda artıları eksileri değerlendirilerek nasıl satılacağına karar verilecek. Bu aşamalar geçildikten sonra değer tespitine geçilecek.

Bu aşamada genellikle Arthur Andersen ve Deloitte & Touche gibi uluslararası danışmanlık firmalarından destek alınıyor. Ve son aşama olan ihaleye geçiliyor. Özelleştirme İdaresi yetkilileri tüm bu aşamaların altı ayla bir buçuk sene arasında bir zaman dilimini kapsadığını belirtiyorlar. Ancak meclisten geçmesi durumunda...


DÜNYANIN BEŞİNCİ SİGARA ÜRETİCİSİ:

Türkiye ekonomisi ve sanayii kuruluşları içerisinde büyük bir öneme sahip olan Tekel’in, Gayri Safi Milli Hasıla içindek ipayı yüzde 3’er civarında. Tekel’in Gayrisafi Milli Hasıla’ya katma değer olarak katkısı ise 1999 yılı fiyatlarıyla 500 trilyon lira oldu. Hazine’nin sağladığı toplam vergi ve fon gelirleri içerisinde ise tekel’in payı yüzde 5.2. Yapılan tütün ihracatının genel tarım ürünleri ihracatında isey üzde 57ine sahip. Tütün mamülleri, alkollü içki ve tuz olmak üzere 71 markanın üretimi ve 190 markanın satışını yapıyor. Tekel tarafından üretilen Yeni Rakı, dünyada en çok satılan yüksek alkollü içkiler sıralamasında 18’inci, perakende satış hasılatı sıralamasında ise 62’inci sırada yer alıyor.

Gelelim Tekel’in satışlarına ve varlıklarına... Gayrimenkul zengini olan Tekel’in varlıklarının hesabı yapılamıyor. 38 bin 761 çalışanıyla Tekel, yılda yaklaşık 76 milyon adet tütün ürünleri üretiyor. Alkollü içikleerde ise 80 milyon litre rakı, 10.5 milyon litre votka, 18 milyon litre de şarap üretimi bulunuyor.

Satışlarına bakıldığında ise tütün ürünleri, alkollü içkilerle birlikte iç piyasadaki toplam satışı 1 katrilyon 83 trilyon liraya ulaşıyor. İhracatı ise 56 trilyon 752 milyar lira. Ayrıca Avrupa’nın en büyük 30 alkollü-alkolsüz içki ve dünyanın beşinci sigara üretici firması arasında yer alıyor.

Şirket içki ve sigara dışında kibrit, çay ve tuz satışı da yapıyor. 1999 yılında 1 milyar 33 milyon adet kibrit satışına karşılık 469 milyar 439 milyon lira ciro elde edildi. Çay satışından 12 trilyon 118 milyar tuzdan ise 10 trilyon 881 milyar lira gelir elde edildi. Yıllar itibariyle ithalatı azalan Tekel’in 1999 yılında 197 milyon 452 bin dolarlık hammadde ve malzeme ithalatı yaptı. Toplam ithalatı ise 216 milyon 458 bin dolar olan Tekel İçki ithaaltı da yapıyor.

Tekel’in 29 alkollü içki, bira, şarap, likör, kaynak, ispirto, suma ve sungipek işletmeci, 9 sigara, kibrit ve ambalaj işletmesi, 22 deniz, göl, kaya ve kaynak işletmesi, 106 yaprak tütün işletmesi, bir jüt ipliği işletmesi, bir tütün işleme fabrikası bulunuyor. Ayrıca 82 pazarlama ve dağıtım başmüdürlüğü, 190 depe ve mağazası, 914 il ve ilçede toptan satıcısı var.

Türkiye’deki iştirakleri yanında yurtdışında da çeşitli iştirakleri bulunuyor. İsviçre’de yüzde 100 hissesine sahip olduğu Tabacs Turc Sa dışında Almanya’da da şirketi var. R.J. Reynolds Tobacco Kazakistan’ın ise yüzde 20 hissesine sahip. Kuzey Kıbrıs Türk cumhuriyeti’nde bulunan Türk Alkollü İçki ve Şarap Endüstrisi’nin yüzde 51 hissesini elinde bulunduruyor. (PARA)