YABANCI SERMAYE: Seytanin bacagi kirilacak
Dogrudan yatirimlar net tutarinin 1999`daki 585 milyon dolarlik duzeyine karsilik 2000 yilinda 2.75 milyar dolara ulasacagi tahmin ediliyor. Turkiye`nin ekonomik gelisiminde 1980`li yillar onemli bir donum noktasi oldu. Dunyadaki genel gidisata paralel olarak, ithal ikameci politikalar terk edilerek, ihracata dayali buyume stratejisi benimsendi. Once 24 Ocak kararlari, arkasindan Turgut Ozal Hukumeti`nin 1983 sonu, 1984 basinda aldigi radikal kararlar ve nihayet 1989`da Turk Parasi Kiymetini Koruma mevzuatinda yapilan degisiklik ve kur serbestisi, bu donemin onemli mihenk taslarini olusturdu. Butun bu adimlar sonucunda Turkiye ihracatini artiracak, yabanci sermayeye kapilarini acacak ve gerek ihracat artisi gerek yabanci sermaye yatirimlari sayesinde daha guclu bir ekonomik yapiya kavusacakti.Hedeflenen noktalara tam olarak varilamamis olsa da, hem ihracat hem sermaye hareketleri bazinda kucumsenmeyecek basarilar elde edildi. 1980`li yillarin ilk donemlerinde sadece 100 milyon dolarlarla ifade edilen Turkiye`ye girmesine izin verilen yabanci sermaye tutari, 1986-88 doneminde 600-700 milyon dolara, 1989 ve izleyen yillarda ise 1.5-2 milyar dolara ulasti. Her ne kadar fiili girisler 1 milyar dolar dolayinda kalsa da izin verilen yabanci sermayenin kisa surede katlanarak artmasi onemli bir ilerleme olarak degerlendirildi.Yabanci sermayeyi Turkiye`ye cekebilecek ve tesvik edecek duzenlemelere 1990`li yillarda da devam edildi. Ancak ilave bir basari saglanamadi. 1990`li yillarda, 1995 ve 1996 yillari haric, yabanci sermaye izinleri 1.6-2 milyar dolar arasinda sikisti kaldi. Son olarak 1998`de 1 milyar 647 milyon dolar olan izin tutari, 1999`un ilk 9 aylik doneminde 1 milyar 267 milyon dolar olarak gerceklesti. Onceki yilin ayni donemine gore, yabanci sermaye izinlerinde sadece yuzde 3`luk artis kaydedildi.Yabanci sermaye fiili giris tutari ise, 1998 yilinin tumunde 976 milyon dolar iken, 1999`un ocak-temmuz doneminde 527 milyon dolar oldu. Ayni egilim devam ettigi takdirde, 1999 yilinin tumunde, izin tutarinin 1.7 milyar dolar, fiili giris tutarinin 1 milyar dolar dolayinda gerceklesmesi muhtemel gorunuyor.
2000 BEKLENTISI IYIMSER
Yabanci sermaye izinleri ve fiili girisinde 2000 yilina yonelik beklentiler ise bir hayli iyimser. Bunun iki nedeni var: Birincisi, gectigimiz yillarda yasanan global krizin etkisiyle buyuk olcude yavaslayan yabanci sermaye yatirimlari ve ulkeler arasi sermaye hareketlerinin 2000 yilinda yeniden canlanmasi beklentisi. Ikincisi, Turkiye`nin ozellikle AB adayligi ve IMF ile yaptigi stand-by duzenlemesiyle buna paralel olarak dis finans dunyasinin Turkiye`ye bakisindaki olumlu hava.Bu gelismeler sonucunda, Turkiye`de yatirim yapmak isteyen yabanci sermaye tutarinin 2000 yilinda izin bazinda 2.5 milyar dolara, fiili giris bazinda 1.5 milyar dolara ulasmasi pek zor gorunmuyor.1999 yilinin ekim ayi sonu itibariyle Turkiye`de faaliyette bulunan yabanci sermayeli firmalarin toplam sayisi 4 bin 839`a ulasmis bulunuyor. Bu firmalarin sermayeleri toplami 1 katrilyon 334 trilyon lirayi bulurken, aldiklari yatirim belgelerinin toplam yatirim tutari 4.4 katrilyon lira olarak hesaplaniyor.Yine ayni tarih itibariyle, izin verilen yabanci sermaye toplami 25.1 milyar dolar, fiili giris tutari 12.1 milyar dolar duzeyinde bir buyukluk olusturuyor.
HANGI ULKELERDEN GELIYOR?
1980 yilindan bu yana gecen 20 yillik surede, Turkiye`de yatirim yapmak uzere izin alan yabanci sermaye icerisinde ilk sirayi Fransiz sirketleri aliyor. Fransa kaynakli yabanci sermayenin tutari, en son verilerin aciklandigi Eylul 1999 itibariyle, 5 milyar 268 milyon dolar olarak hesaplaniyor. Ancak bu tutara, Fransizlarin Istanbul-Silivri`de yapmayi dusundukleri Buyuksehir Projesi icin 1996`da verilen 2.3 milyar dolarlik izin de dahil ediliyor.Fransa`dan sonra 3 milyar 6 milyon dolarla ABD, 2 milyar 992 milyon dolarla Almanya ve 2 milyar 914 milyon dolarla Hollanda, yabanci sermaye izinlerinde ilk siralarda yer aliyor. Son olarak 1999 yilinin ocak-eylul doneminde giris izni alan yabanci sermaye icerisinde ise, ilk sirayi 297 milyon dolarla Almanya alirken, bunu 288 milyon dolarla ABD, 209 milyon dolarla Hollanda izliyor.
HANGI SEKTORLER GELIYOR?
Son 20 yillik donemde izin verilen yabanci sermaye icinde, imalat sektorune yonelik yatirim hedefleyenlerin orani yariyi geciyor. 25.1 milyar dolarlik toplam iznin yuzde 58`ine denk dusen 14.5 milyar dolarlik bolumu imalat sektorune tercih etmis durumda. Bunu yuzde 40`lik payla hizmetler sektoru izlerken, madencilik ve tarimin paylari yuzde 1 dolayinda seyrediyor.1999 yilinin ocak-eylul doneminde izin verilen yabanci sermaye dikkate alindiginda, imalat sektorunun payi yuzde 73, hizmetlerin payi yuzde 26 olurken, diger sektorlerin payi yuzde 1`in altinda kaliyor. Alt sektorler itibariyle bu donemde en yuksek tutarli izin 262 milyon dolarla tasit araclari sanayinde goruluyor. Bunu 150 milyon dolarla diger kimyasal urunler, 112 milyon dolarla lastik sanayi, 94 milyon dolarla tasit araclari yan sanayi, 82 milyon dolarla haberlesme, 46 milyon dolarla yatirim finansmani izliyor. (PARA)
Dogrudan yatirimlar net tutarinin 1999`daki 585 milyon dolarlik duzeyine karsilik 2000 yilinda 2.75 milyar dolara ulasacagi tahmin ediliyor. Turkiye`nin ekonomik gelisiminde 1980`li yillar onemli bir donum noktasi oldu. Dunyadaki genel gidisata paralel olarak, ithal ikameci politikalar terk edilerek, ihracata dayali buyume stratejisi benimsendi. Once 24 Ocak kararlari, arkasindan Turgut Ozal Hukumeti`nin 1983 sonu, 1984 basinda aldigi radikal kararlar ve nihayet 1989`da Turk Parasi Kiymetini Koruma mevzuatinda yapilan degisiklik ve kur serbestisi, bu donemin onemli mihenk taslarini olusturdu. Butun bu adimlar sonucunda Turkiye ihracatini artiracak, yabanci sermayeye kapilarini acacak ve gerek ihracat artisi gerek yabanci sermaye yatirimlari sayesinde daha guclu bir ekonomik yapiya kavusacakti.Hedeflenen noktalara tam olarak varilamamis olsa da, hem ihracat hem sermaye hareketleri bazinda kucumsenmeyecek basarilar elde edildi. 1980`li yillarin ilk donemlerinde sadece 100 milyon dolarlarla ifade edilen Turkiye`ye girmesine izin verilen yabanci sermaye tutari, 1986-88 doneminde 600-700 milyon dolara, 1989 ve izleyen yillarda ise 1.5-2 milyar dolara ulasti. Her ne kadar fiili girisler 1 milyar dolar dolayinda kalsa da izin verilen yabanci sermayenin kisa surede katlanarak artmasi onemli bir ilerleme olarak degerlendirildi.Yabanci sermayeyi Turkiye`ye cekebilecek ve tesvik edecek duzenlemelere 1990`li yillarda da devam edildi. Ancak ilave bir basari saglanamadi. 1990`li yillarda, 1995 ve 1996 yillari haric, yabanci sermaye izinleri 1.6-2 milyar dolar arasinda sikisti kaldi. Son olarak 1998`de 1 milyar 647 milyon dolar olan izin tutari, 1999`un ilk 9 aylik doneminde 1 milyar 267 milyon dolar olarak gerceklesti. Onceki yilin ayni donemine gore, yabanci sermaye izinlerinde sadece yuzde 3`luk artis kaydedildi.Yabanci sermaye fiili giris tutari ise, 1998 yilinin tumunde 976 milyon dolar iken, 1999`un ocak-temmuz doneminde 527 milyon dolar oldu. Ayni egilim devam ettigi takdirde, 1999 yilinin tumunde, izin tutarinin 1.7 milyar dolar, fiili giris tutarinin 1 milyar dolar dolayinda gerceklesmesi muhtemel gorunuyor.
2000 BEKLENTISI IYIMSER
Yabanci sermaye izinleri ve fiili girisinde 2000 yilina yonelik beklentiler ise bir hayli iyimser. Bunun iki nedeni var: Birincisi, gectigimiz yillarda yasanan global krizin etkisiyle buyuk olcude yavaslayan yabanci sermaye yatirimlari ve ulkeler arasi sermaye hareketlerinin 2000 yilinda yeniden canlanmasi beklentisi. Ikincisi, Turkiye`nin ozellikle AB adayligi ve IMF ile yaptigi stand-by duzenlemesiyle buna paralel olarak dis finans dunyasinin Turkiye`ye bakisindaki olumlu hava.Bu gelismeler sonucunda, Turkiye`de yatirim yapmak isteyen yabanci sermaye tutarinin 2000 yilinda izin bazinda 2.5 milyar dolara, fiili giris bazinda 1.5 milyar dolara ulasmasi pek zor gorunmuyor.1999 yilinin ekim ayi sonu itibariyle Turkiye`de faaliyette bulunan yabanci sermayeli firmalarin toplam sayisi 4 bin 839`a ulasmis bulunuyor. Bu firmalarin sermayeleri toplami 1 katrilyon 334 trilyon lirayi bulurken, aldiklari yatirim belgelerinin toplam yatirim tutari 4.4 katrilyon lira olarak hesaplaniyor.Yine ayni tarih itibariyle, izin verilen yabanci sermaye toplami 25.1 milyar dolar, fiili giris tutari 12.1 milyar dolar duzeyinde bir buyukluk olusturuyor.
HANGI ULKELERDEN GELIYOR?
1980 yilindan bu yana gecen 20 yillik surede, Turkiye`de yatirim yapmak uzere izin alan yabanci sermaye icerisinde ilk sirayi Fransiz sirketleri aliyor. Fransa kaynakli yabanci sermayenin tutari, en son verilerin aciklandigi Eylul 1999 itibariyle, 5 milyar 268 milyon dolar olarak hesaplaniyor. Ancak bu tutara, Fransizlarin Istanbul-Silivri`de yapmayi dusundukleri Buyuksehir Projesi icin 1996`da verilen 2.3 milyar dolarlik izin de dahil ediliyor.Fransa`dan sonra 3 milyar 6 milyon dolarla ABD, 2 milyar 992 milyon dolarla Almanya ve 2 milyar 914 milyon dolarla Hollanda, yabanci sermaye izinlerinde ilk siralarda yer aliyor. Son olarak 1999 yilinin ocak-eylul doneminde giris izni alan yabanci sermaye icerisinde ise, ilk sirayi 297 milyon dolarla Almanya alirken, bunu 288 milyon dolarla ABD, 209 milyon dolarla Hollanda izliyor.
HANGI SEKTORLER GELIYOR?
Son 20 yillik donemde izin verilen yabanci sermaye icinde, imalat sektorune yonelik yatirim hedefleyenlerin orani yariyi geciyor. 25.1 milyar dolarlik toplam iznin yuzde 58`ine denk dusen 14.5 milyar dolarlik bolumu imalat sektorune tercih etmis durumda. Bunu yuzde 40`lik payla hizmetler sektoru izlerken, madencilik ve tarimin paylari yuzde 1 dolayinda seyrediyor.1999 yilinin ocak-eylul doneminde izin verilen yabanci sermaye dikkate alindiginda, imalat sektorunun payi yuzde 73, hizmetlerin payi yuzde 26 olurken, diger sektorlerin payi yuzde 1`in altinda kaliyor. Alt sektorler itibariyle bu donemde en yuksek tutarli izin 262 milyon dolarla tasit araclari sanayinde goruluyor. Bunu 150 milyon dolarla diger kimyasal urunler, 112 milyon dolarla lastik sanayi, 94 milyon dolarla tasit araclari yan sanayi, 82 milyon dolarla haberlesme, 46 milyon dolarla yatirim finansmani izliyor. (PARA)
Bu haberi okuyanlar bunları da okudu
