Nasdaq Düşüyor Liderler Yorumluyor

Fortune Dergisi, son sayısında teknoloji dünyasının önde gelen yöneticilerine piyasalarda yaşanan düşüşün niteliği hakkındaki görüşlerini sordu. Teknoloji şirketlerinin satışlarında ve kâr oranlarında yaşanan düşüşün geçici mi yoksa uzun dönemli mi olacağı sorusuna, liderler farklı cevaplar verdi ama genelde olumlu bir tablo çizildi. Kimileri, teknolojinin altın çağının sona ermiş olabileceğini belirtirken kimileri de henüz böyle bir sonuca varmak için erken olduğu görüşünü savundu. Ama, tüm yöneticiler uzun dönemde teknolojinin hala büyüyen bir sektör olacağından emin olduklarını kaydetti. Yeni ekonominin önde gelen isimleri ayrıca, kendi şirketlerinde yaşanan yeni gelişmeleri anlattı ve gelecekteki konumlarına ilişkin tahminlerde bulundu. Liderlerin teknoloji dünyasına ilişkin görüşleri şöyle:


Sun Microsystems AR - GE Bölüm Başkanı Bill Joy (46):

Şu anda yeni ekonomi dünyasında iyi işlerde kullanılmak üzere faaliyette olan inanılmaz rakamlara ulaşan bir sermaye var. Ancak aynı boyutlarda anlamsız işler için kullanılan bir sermayenin de ne yazık ki bulunduğunu söyleyebiliriz. Bu durum her açıdan enflasyona neden oluyor. İnternet dünyasında şişirilmiş beklentiler, şişirilmiş hisse fiyatları, çalışanların şişirilmiş istekleri hakim olmuş durumda. Kuşkusuz, gerçeğe dönmek ve fikirleri daha iyi bir şekilde filtreden geçirebilmeyi başarabilmek sektörün geleceği için çok daha yararlı olacak. Aslında hala bir satın alma paniği içindeyiz. Bugün herkes kaybetme korkusuyla yaşıyor. Nitekim, birçok teknoloji şirketinin hisse değerleri yüzde 100`leri bulan oranlarda değer kaybetti. Ama bu panik de yavaş yavaş aşılıyor, şirketler reel değerlerine doğru geri çekiliyor.


Kleiner Perkins Şirketi Ortağı John Doerr (49)

Şahsen net dünyasının doruğuna ulaştığı bir çağdaymışız gibi davranılmasını anlayamıyorum. Çünkü web dünyasında faaliyette bulunan 6 iletişim aracından sadece PC`ler dünya genelinde bir yaygınlık kazandı. Üstelik, 6 milyarlık yerkürede PC`ler sadece 180 milyon kişi tarafından kullanılıyor. Dolayısıyla önümüzdeki 10 yıl içinde net alanına yapılan yatırımların artarak devam edeceğini düşünüyorum. Kesin olarak söyleyebilirim ki yeni ekonomi yürürlükten kalkmadı. Dolayısıyla B2C`nin sona erdiğini de düşünmek yanlış. Birçok konuda çok fevri davranılıyor ve aceleci sonuçlara ulaşılıyor. Benim tek korkum Ortadoğu`da çıkacak bir savaş ve petrol ambargosu gibi somut gelişmeler. Umarım başımıza gelmez ama bugün ortalığı kasıp kavuranlar o zaman gerçek bunalımın ne olduğunu görürler.

Silikon Vadisi Hint Topluluğu`nun Büyükbabası Kanwal Rekhi (56):
Dot.com fenomeni nedeniyle yönümü şaşırmış bir durumdaydım. Bir türlü yeni durumu tahayyül edemiyorum. Ürünlerin internet aracılığıyla satılabileceğine, bu yöntemin daha ucuza malolacağına, masrafları düşüreceğine eskiden beri aklım ermiyordu. Dolayısıyla insanlar internet zamanında yaşadığımızı söylediğinde varolmayan bir zamandan bahsettiklerini düşünüyorum. Ancak, kabul etmeliyim ki bu durum benim tahmin ettiğimden çok daha uzun bir süre devam etti. Günümüzün gençlerini ve zengin olmak için çizdikleri yolları anlamak mümkün değil. Bana sorarsanız ben hala bir dot.com şirketine eski ekonominin sağlam ve oturaklı şirketlerini tercih ederim. Birkaç yıl önce yaptığım bir konuşmada dot.com şirketlerinin yüzde 99`unun batacağını iddia etmiştim ve bugün söylediklerim gerçek oluyor.


Dell Genel Müdürü Michael Dell (35):

Tüm olumsuz gelişmelere rağmen unutmamak gerekir ki Dell hala büyüyor. Bir yılda gelirler 25 milyar dolardan 32 milyar dolara çıktı. 3 milyar dolar operasyon geliri elde edildi. Bu büyüme hızı eski oranlar dikkate alındığında daha yavaş. Ancak bu durumdan kar oranlarında bir sağlıksızlık olduğu sonucunu çıkarmamak gerekir. Aslında bizim başarısızlığımız büyüme hızımızı olabileceğinden daha büyük tahmin etmemizden geldi. Yani hata tahminlerimizdeydi. Lise Buyer (Nisan`da Technology Partners şirketine katıldı): Şu anda VC sektöründe tonlarca kötü ve hüzünlü haber dolaşıyor. Öyle görünüyor ki serbest güreş sona erdi ve çok daha katı kurallar içinde mücadele devam edecek. Bugün VC sektörüne girmek için en yanlış zaman olduğu düşünülebilir ama bence tam tersi geçerli. Yaşanan her sıkıntının ardından büyük bir çıkış gündeme gelir.


Idealab Genel Müdürü Bill Gros (42):

İnternet temelli iş yaratmak için en ideal zamanda yaşıyoruz. Çok kısa bir süre içinde işyeri ve evde internet kullananların sayısı beş katı artacak. Böyle bir kullanıcı artışının yaratacağı inanılmaz imkanları bir düşünsenize. Böyle bir durumda teknoloji sektörünün düşüş yaşadığını söylemek mümkün mü? Önümüzdeki günler şirketlerin üretkenliğini artıran yeni yöntemlerin hızla piyasalarda hayat bulduğu bir dönem olacak. Bence sektörde yaşanan problemden çok daha ciddi olan sorun tüm internet şirketlerinin büyümesi gerektiği inancı. Aksine elbette kimi elenmelerin yaşanması gerekiyor. Ancak unutmamak gerekir ki 21. yüzyıl bizlere kapılarını açmış ve binlerce Yahoo, eBay gibi şirketin doğuşunu bekliyor.


Intel Başkanı Andy Grove (64):

Hisse piyasaları analisti değilim ancak son günlerde yaşananlar hakkında iki görüşüm var. Şirketlerin hisse değerleri uzun süren bir artışın ardından ocak ayındaki değerlerine geri dönüş yaşıyor. Sorulması gereken soru şu: Yoksa ocak ayı şirketlerin gerçek değerlerini mi ifade ediyordu? Bu soruya verecek cevabım ise ne yazık ki yok. İkinci gözlemim ise iş ortamının fazla değişmediği yönünde. Yatırımcıların ruh hali değişti. Ruh halinin değişmesi, beklentileri de değiştireceği için büyük farklılıklar yaratacak nitelikte. Şu anda yaşanan ruh hali içinde bardağın yarısı boş görülecektir. Oysa geçtiğimiz yıllarda herkes bardağın yarısının dolu olduğunu söylüyordu.


Analistler, Nasdaq`da şirketlerin hisse değerleri biraz düşer düşmez hemen teknoloji sektörünün bunalımından bahsetmeye başlıyor. Bunu anlamak mümkün değil. Söz konusu manik - depresif durum nedeniyle birçok yeni ekonomi şirketinin değeri paralel bir şekilde yükseliyor veya düşüyor. Ancak kabul etmek gerekir ki şu anda yaşadığımız manik - depresif durum ilk değil ama 80`lerin ortalarında yaşanan bunalımdan bu yana görülenlerin en zarar vericisi. Aslında iş dünyasında değişen bir şey yok. Gelecekte tüm şirketlerin internet şirketleri olacağını söylediğimiz günden bugüne ne tür değişiklikler oldu ki bugün sıkıntı yaşanıyor? Aksine, bütün şirketler yeni ve yaratıcı yöntemlerle internet ortamına adım atıyor. Üstelik söz konusu şirketler dot.com şirketleri de değil. Bir - iki yıl önce yaptığımız tahminlerin karşılayamayacağı bir gelişkinlikte olumlu yönde değişiklikler yaşandı ve yaşanacak.


CNET Ortak Kurucu ve Başkanı Halsey Minor (35):

Bir iş kurmak için en iyi zaman sermaye sıkıntısının yaşandığı dönemdir. Mesela 1995`te Yahoo ve CNET böyle kuruldu. O zamandan bu yana sektörde yaşanan en büyük sorun aşırı sermaye birikimi. Bugün çok fazla şirket ve insan aynı şeyi yapmaya çalışıyor. Bu nedenle sektör en geri seviyelerinden birine indi. Eğer CNET iş dünyasına fazla değil üç yıl sonra girmiş olsaydı şu anda bir numara olması mümkün değildi. Bu nedenle önümüzdeki yıl CNET 580 milyon dolarlık bir şirket olacak ve operasyon gelirleri 145 milyon dolara çıkacak. Ancak, artık sermaye sektörden kaçmaya başladı ve yeniden 1995 seviyesine geri dönülecek. Dolayısıyla yeniden başlamak zorunlu hale gelecek, sıfırdan başlıyormuş gibi davranmak gerekecek. Yine de, tüm olumsuz gelişmelere rağmen sektörün yeniden hareketleneceğine dair inancım sonsuz. 1995`ten yaşadığımız dönemden bugünün tek farkı artık internet alanında deneyimli ve birikimli çalışan bulmanın çok kolay olması. 1995`e oranla piyasada çok daha fazla para var.


Cisco Systems Genel Müdürü John Chambers (51):

Şahsen şunu söyleyebilirim, Cisco olarak son üç aylık mali dönemde büyüme hızımızın arttığını söyleyebilirim. Bununla beraber elbette do.com şirketlerinin yaşadığı problemler bizi de etkiliyor, ancak girişimci müşterilerimizin artması bu etkileri oldukça azaltıyor. Ayrıca, coğrafik olarak bir parça zayıflarken diğer parça daha da güçlenir. Ancak nedense analistler 9 olumlu noktaya değil de nedense bir olumsuz noktaya odaklanıyorlar. Bize göre tek olumsuzluk yatırımcılar cephesinde yaşanıyor, bu nedenle yatırım girişimlerimizi düşürüyoruz. Bir noktaya daha dikkat çekmek istiyorum. Hisse değerlerindeki düşüşler hemen yapısal problemler olarak anlaşılmamalıdır. piyasalar bazen fazla şişer ve ardından normal noktaya geri döner. Önemli olan bir şirketin operasyonlarının tutarlı ve gelişen bir ritimle ilerlemesidir.


Mohr Davidow Şirketi Ortağı George Zachary (35):

Açıkça söylemek gerekirse bir sene öncesine göre teknoloji sektöründen çok daha fazla umutluyum. Bu umudum yaşanan tüm zorluklara rağmen insanların ve şirketlerin yaratıcılık azminden geliyor. Son aylarda çok üretken ve farklı yeni yazılım şirketleri doğdu. Mart ve Nisan aylarında çok olumsuz bir tabloyla karşı karşıyaydık ancak şirketler olumsuz sermaye ve teknoloji koşullarına rağmen gelişmeyi bildiler. Şu anda yüksek teknoloji şirketlerinin dibe oturduğu söylenebilir ancak yukarda bahsettiğim olumlu gelişmeler sayesinde rahatlıkla `yeni ekonomi dünyası daha önce bildiğimiz gibi` diyebiliriz. (FİNANSAL FORUM)